Er fietst een boom door Europa

2 mei 2025 – Een gesprek met Bruno Doedens is een inspirerende wake up-call: we kunnen wél iets doen om meer in balans met de natuur te komen. We kunnen bijvoorbeeld bomen planten en daar kunnen we nú mee beginnen. Dus dat is precies wat hij momenteel doet, fietsend door Europa op zijn ‘boomfiets’ met daarop bovendien verjaardagsboompjes die langs de route worden uitgedeeld onder het motto ‘Ik ben jarig dus ik plant een boom!’

Door Marjo Brenters

Deze reis is het eerste onderdeel van het langjarige kunstproject Circle4Change, een Gesamtkunstwerk dat het ‘symbioceen’ verbeeldt (tijdperk waarin een nieuwe balans ontstaat tussen mens, natuur en technologie), de rijkdom van de verschillen viert, en tevens zal uitgroeien tot een eigentijdse ‘lange-afstands-wandel-fietsroute’ met een positieve boodschap.

Bos in de stad
Elke drie jaar komt dit kunstwerk opnieuw tot leven, dus in 2028 volgt deel twee. De vorm daarvan is nog niet geheel duidelijk, maar Doedens hoopt op veel bijdragende kunstenaars en gemeenschappen op de lijn én een heel bos dat door Europa fietst.

Circle4Change komt voort uit BOSK, het kunstproject dat werd uitgevoerd in 2022 ter gelegenheid van het legacy-programma van Leeuwarden Culturele Hoofdstad (2018). In dat project wandelden er in 100 dagen 1200 bomen door Leeuwarden, er werd gezongen, gedanst, gedebatteerd, gereflecteerd, gevierd. ‘Een plein met daarop wat bomen werd opeens een bos in de stad,’ vertelt Doedens. ‘Wat dat groen betekent voor mensen is onbetaalbaar. En: als bomen kunnen wandelen, kunnen mensen veranderen. Want daar ging het om.’

Ritme en ordening van de natuur
In plaats van de aarde te belasten, zoals we nu doen, moeten we haar verrijken. ‘Het is alsof we in een boot zitten waarin we zelf gaatjes boren, en dan vinden we het gek dat hij zinkt!’ Doedens zou dit graag omkeren: ‘Je kunt elk moment een keuze maken om het goede te doen. Het is misschien een Don Quichot-actie om zoiets als dit te ondernemen, maar ook al is het onnozel, dom is het zeker niet. Een zekere naïviteit heeft onze wereld misschien wel hard nodig. Ik wil niet leven op de golfslag van de economische wetten. Liever draai ik mijzelf naar de ecologische wetten, naar de logica van de systemen van de natuur. Daarin zit een ordening die wij in de chaos van het hier en nu niet zien, maar die er beslist onder ligt. We kunnen veel leren van inheemse volkeren die luisteren naar het ritme van de natuur en daarmee in overeenstemming leven. De golfbewegingen van de natuur moeten weer leidend worden.’

Een boom geeft alleen maar: hij groeit!
Wanneer mensen langs de route een verjaardagsboompje cadeau krijgen, reageren ze blij en verrast. Deze geschenken gaan voorbij aan economische belangen; het sociale en ecologische doel gaat voorop. ‘Een boom geeft alleen maar: hij gaat groeien en geeft zuurstof, schaduw, vruchten, hout enzovoort.’ Doedens hoopt dat er over 25 jaar een nieuwe traditie is ontstaan; als je jarig bent, plant je een boom. Hij is ervan overtuigd dat mensen in wezen het goede willen doen. Het probleem is eerder dat we door de snelle technologische ontwikkelingen losgezongen zijn van de natuur.

‘De mensheid zit in feite nog maar in de puberteit ten opzichte van de leeftijd van andere soorten, zo zijn bomen 170 miljoen jaar oud en de mensheid pas 200.000 jaar,’ stelt hij vast. ‘Dat zien we terug in eigenzinnig gedrag, net als pubers die hun kamer niet willen opruimen. Maar daar wordt het nu wel tijd voor. Als acht miljard mensen hun kamer gaan opruimen, gaat de wereld er heel anders uitzien; een massa kan bergen verzetten.’

Prijsvraag: wie voorziet barmhartigheid van nieuwe lading?!
Op mijn vraag hoe Doedens en zijn project zich verhouden tot een begrip als barmhartigheid, antwoordt hij dat barmhartigheid klinkt als een wat verouderde term, maar dat de betekenis ervan en de waarden die het uitdraagt diep verweven zijn met onze cultuur. Hij noemt respect, empathie, luisteren, zoeken, nieuwsgierigheid, geïnteresseerd zijn in alle andere aardbewoners.

Hij zou geen kunstenaar zijn als hij geen kans zag hierin nieuwe beweging te brengen: ‘Je zou de betekenis van dit verouderde woord moeten onderzoeken en van nieuwe lading voorzien. Je zou een prijsvraag kunnen uitschrijven met als onderwerp: wat zijn nieuwe woorden voor barmhartigheid en bijvoorbeeld eerbied, ook zo’n oud woord met eenzelfde klank. We moeten een nieuwe voedingsbodem creëren om dit soort sluimerende woorden met hun rijke inhoud weer op te laten bloeien. Zoals het ook zaak is rituelen af te stoffen of nieuwe te ontwikkelen; een boom planten op je verjaardag is daar een voorbeeld van.’

Cirkellijn door heel Europa
Dit interview vond plaats via beeldbellen; Doedens en zijn ploeg zijn na 750 km fietsen in vijftien dagen gearriveerd in Waren (D). De bedoeling is dat er tijdens deze eerste ronde 5.000 km gefietst gaat worden met een boom, langs een cirkel die is getrokken tussen Leeuwarden en Nova Gorica (Culturele hoofdstad in 2025, op de grens van Slovenië en Italië). De cirkellijn gaat door Nederland, Duitsland, Polen, Tsjechië, Oostenrijk, Slovenië, Italië, Frankrijk en België. Tijdens de tocht willen zij spontane ontmoetingen ‘oogsten’ en partnergemeenten interesseren om zich aan te sluiten. Doedens heeft na ons gesprek nog een afspraak met de burgemeester van Waren. Hij hoopt dat deze gemeente partner wil worden en – wie weet – een park van verjaardagbomen tot stand gaat brengen.

Oproep: fiets mee, of doneer een kilometer!
Tot slot doet Doedens een oproep, of eigenlijk twee. “Wie een eind mee wil fietsen is van harte welkom om zich aan te sluiten. Een dag, meerdere dagen, fiets maar mee met de basisploeg van vier à vijf mensen. Maak er een deel van je vakantie van.”

En verder zijn financiële bijdragen bijzonder welkom. “Een project als dit kost geld, ook al houden we het zo sober mogelijk. Met een donatie van € 40,- sponsor je één kilometer van de route. En meerdere kilometers mag natuurlijk ook,’ zegt hij lachend. ‘Het is voor een goed doel: een wereld in balans met de natuur! Wie wil dat nou niet?”

Zie ook:

• Interview met Bruno Doedens over BOSK
• Bekijk de ProjectFolder Circle 4 Change
• Circle4Change.eu
• Polarsteps: Sanne Kerkhof
• Instagram: @circle4change.eu en @bruno.doedens.art

Foto’s: ©Florus Leeuwenberg