ESSAY
Goed sterven, omdat ons levensverhaal een begin én een einde heeft
25 mei 2022 – Doodgaan aan ouderdom wordt steeds zeldzamer, is de prikkelende stelling van Marli Huijer vandaag in de Volkskrant. Haar artikel is een vooraankondiging op een essay dat over een paar dagen verschijnt. In het artikel en in het essay pleit zij voor ‘goed sterven’. Ze wil de stervenden weer zélf de touwtjes in handen geven, en het doodgaan niet langer over te laten aan de medische wereld. Een pleidooi voor barmhartig sterven.
door Marjo Brenters
Mogen we doodgaan?
In haar essay beschrijft Huijer de omgang met het sterven door de eeuwen heen. Zij haalt o.a. Hans Achterhuis aan, die de medicalisering van het sterven al in de jaren tachtig aankaartte in Het rijk van de schaarste. Hij beschrijft daarin dat sinds Hippocrates een verbod gold voor artsen om ongeneeslijk zieken en stervenden te behandelen. Dit verbod heeft gegolden tot in de Verlichting, toen artsen het idee begonnen te krijgen dat ze het leven van mensen konden verlengen. Daarmee zette de medicalisering in; artsen hebben zich als het ware opgesteld tussen de patiënt en diens dood. De vraag of we eigenlijk wel dood mogen gaan, is steeds prangender geworden.
Huijer stelt dat ook de nieuwste inzichten om artsen en verpleegkundigen tijdens hun opleiding meer te leren over palliatieve zorg, in feite in het verlengde ligt van die medicalisering. Het houdt immers de dood – of liever de regie over het sterven – weg van de stervende zelf. De dood is dan immers nog steeds een zaak van de dokter.
Leven of overleven
De gezondheidszorg is in Nederland alleen maar beter geworden. Technisch kan er van alles – het einde is nog lang niet in zicht – en vroegdiagnostiek en bevolkingsonderzoeken voorkomen allerlei kwalen waar je pakweg dertig jaar geleden nog aan overleed. Denk maar aan een hartinfarct of kanker. “Die terugdringing van de acute dood gaat gepaard met een langer sterven aan chronische ziekten als kanker of dementie. We leven langer, maar met meer ziekten.” Doodgaan aan ouderdom is zeldzaam geworden, stelt Huijer.
Zij stelt de vraag hoe we deze ontwikkeling kunnen keren en stervenden weer de regie over hun eigen einde terug kunnen geven. Het eerste antwoord ligt in de gewenste levensduur. Hoe oud wil je eigenlijk worden? Gaat het om Leven (mét hoofdletter) of om overleven?
Doodgewoon
Sterven zou veel gewoner moeten zijn, stelt Huijer. Het hoort simpelweg bij het leven, iets wat betrokkenen bij het overlijden van een naaste vaak genoeg ervaren. Als zij werkelijk betrokken en dichtbij mogen zijn, is het verlies op zichzelf meestal goed te dragen. Het is de afstand tot de dood die het complex en soms onverteerbaar maakt als een dierbare overlijdt. Maar laat je naasten toe in het proces van keuzes maken en het openlijk bespreken van al dan niet behandelen of waar te sterven, dan kan een rouwproces mild en rustig verlopen. Huijer pleit ervoor zowel voor als tijdens een behandeling te checken of dit nog steeds de meest passende optie voor de patiënt is. “Daarbij moet er genoeg tijd overblijven om afscheid te nemen.” Want een goed afscheid helpt en troost de nabestaanden.
Als laatste punt bespreekt Huijer de wensen omtrent het sterven zelf. Hoe zou je dat willen vormgeven? Waar wil je sterven? Wil je het op een zelfgekozen moment, of kies je voor palliatieve sedatie? Daar zelf actief vorm aan geven, kan het stervensproces betekenisvol maken voor alle partijen.
Deze suggesties doet Huijer vanuit de stelling “dat ons levensverhaal niet alleen een begin maar ook een einde heeft.”
Foto Dominik Lange (Unsplash)
Bronnen
Marli Huijer: Goed sterven, laten we dat proberen terug te veroveren op medisch overleven
Volkskrant, 25 mei 2022
Op 31 mei verschijnt het essay: De toekomst van het sterven.
Website Marli Huijer, 25 mei 2022
Essay
Marli Huijer: De toekomst van het sterven
Uitgeverij Pluim (2022)
In De toekomst van het sterven onderzoekt Huijer onze omgang met veroudering en de dood, zowel op persoonlijk als maatschappelijk en politiek vlak. In een vrolijke blik op de toekomst probeert zij het huis van de sterfelijkheid opnieuw vorm te geven.
Marli Huijer
Marli Huijer is emeritus hoogleraar Publieksfilosofie aan de Erasmus School of Philosophy, Erasmus Universiteit Rotterdam, voorzitter Stichting Maand van de Filosofie en columnist voor dagblad Trouw. Ze is voormalig Denker des Vaderlands (2015-2017). Huijers onderzoek richt zich op de filosofie van mens en cultuur.
Hier ben ik het helemaal mee eens: we leven langer door al die medische interventies, maar de kwaliteit van het leven is daardoor ook veel minder. Ik heb enkele jaren gewerkt als pastoraal werkster in een groot psychiatrisch ziekenhuiis en daar heb ik moeten vechten tegen therapeutische hardnekkigheid. Soms werd een patiënt die eigenlijk al aan ‘t sterven was nog naar een gewoon ziekenhuis gebracht omnog foto’s te laten maken en wie weet wat allemaal te moeten meemaken. Stilaan is dat wel veranderd intussen!