Compassie is het hart van de zorg

24 Juni 2025 – Op de agenda van ZIN in Vught staan diverse trainingen en workshops rondom compassie en zingeving in de zorg. Dat maakt nieuwsgierig: van waaruit zijn deze trainingen ontstaan? Projectleider en trainer Frans Croonen kan er alles over vertellen.

Door Christien Roovers

“In 2001 hebben de fraters CMM een centrum voor zingeving en spiritualiteit in relatie tot werk gerealiseerd; op een fantastisch mooie plek in Vught waar vroeger een kloosterbejaardenoord was. Vanuit de grote expertise die in de afgelopen decennia is opgebouwd, bieden we ook vandaag de dag een inspirerend en actueel aanbod. We bieden programma’s waarin compassie en zingeving de kern zijn.”

Zingeving is de sleutel in de zorg
“In 2018 nam Frater Broer Huitema het initiatief voor een trainingsprogramma specifiek voor de zorg,” vertelt Frans. “Er was een bepaalde nood in de zorg: de zorg verzakelijkte en er was minder oog en tijd voor de patiënt. Dat zorgde voor een hoge uitstroom van zorgpersoneel. Daar wilde Broer wat aan doen.”

Maak iets voor de handen aan het bed
Broer Huitema zette zijn ideeën op een A-4tje, regelde budget en zocht een kundige en bevlogen projectleider. “Via, via kwam hij mij op het spoor,” vertelt Frans Croonen, die in diverse zorginstellingen heeft gewerkt. Niet direct in de zorg, maar onder andere als leidinggevende en in de HR. Daarnaast is hij ook geestelijk begeleider. “Het matchte direct met de fraters.”

In het voetspoor van de fraters ging Frans aan de slag. Hoe te beginnen? “Gewoon de boer opgaan, zo doen de fraters dat!” zegt Croonen met een lach. Stad en land werd afgezocht om trainers met een zorgachtergrond te vinden die vanuit compassie werken. Zo ontstond er een mooi team, met Frans Croonen, Mirjam, Dircx en Anne Stael. “Samen ontwikkelden we een nieuw, meerdaags programma voor ‘de handen aan het bed’, met compassie als rode draad.” En dat programma staat nog steeds als een huis. Het leunt dan ook op twee stevige pijlers: compassie voor de ander (de cliënt, patiënt, mantelzorger bijvoorbeeld) én compassie voor jezelf.

Compassie voor de ander en voor jezelf
Mensen in de zorg hebben een roeping, maar tegenwoordig ligt de nadruk vaak op protocollen, weet Croonen maar al te goed. “Daardoor verdwijnt de passie naar de achtergrond, terwijl het essentieel is om compassie voor zowel anderen, als jezelf in balans te houden. Menselijke relaties staan centraal in de zorg. Het is belangrijk om ook compassie voor jezelf te hebben en je hart voor de zorg te behouden. Zorgprofessionals zijn vaak bevlogen en voelen zich geroepen, maar dit gaat soms ten koste van zichzelf.”

Twee pijlers
“Vanuit deze visie hebben we een passend driedaags programma gemaakt,” vertelt Frans met enige trots. Maar toen stond Croonen de volgende uitdaging te wachten: hoe verkoop je zo’n tegendraads programma, en hoe maak je duidelijk wat het is, zo’n klooster? Hij trok het land in om acquisitie te doen. Stad en land liep hij af. “Ik heb alle zorginstellingen, groot en klein, van Maastricht tot Groningen wel bezocht, denk ik!” Gelukkig wierp zijn bevlogenheid z’n vruchten af.

“De afgelopen jaren hebben we ruim 1.400 deelnemers mogen ontvangen, uit alle regio’s van het land en uit verschillende takken van de zorg. De trainingen krijgen steeds hoge scores van de deelnemers. De sterke inhoud van het programma, gecombineerd met de mooie omgeving van ZIN. Dat is de kracht,” geeft Croonen aan. “Het raakt een universele snaar. Deelnemers gaan geraakt naar huis na de trainingsdagen. Zorgpersoneel werkt altijd onder druk en dan is het heel fijn om een aantal dagen in ZIN te zijn, en even los te komen van de waan van de dag. Het landgoed werkt mee om thuis te komen bij jezelf. Vanwege de rust en de natuur. Dat is ook voor ons, trainers, heel fijn werken.”

Programma opzet
“De ‘Compassie in de zorg trainingen’ zijn ontworpen om zorgverleners te helpen hun empathie en compassie te vergroten. Dat zijn essentiële vaardigheden in de zorg, vinden wij, omdat ze de kwaliteit van de zorg verbeteren. Wanneer zorgverleners zich echt kunnen inleven in de situatie van hun patiënten, kunnen ze betere en meer gepersonaliseerde zorg bieden,” aldus Croonen.

“Zo vertelde een van de deelnemers dat ze, na het volgen van de training, beter in staat was om met een terminale patiënt om te gaan. Door actief te luisteren en empathie te tonen, kon ze de patiënt helpen zich meer op zijn gemak te voelen en zijn laatste dagen zo comfortabel mogelijk te maken. Dit had een enorme impact op zowel de patiënt als zijn familie.”

De trainingsdagen zijn gevarieerd. Deelnemers gaan onder andere aan de slag met het ontwikkelen van vaardigheden als actief luisteren, emotionele intelligentie en het vermogen om je in te leven in de situatie van de patiënt. Geen hele dagen theorie, maar een evenwichtig programma met compassie als rode draad. En er is een terugkomdag voor de deelnemers, om met elkaar ervaringen uit te wisselen.

Diverse doelgroepen
“In de afgelopen vijf jaar hebben we voor diverse doelgroepen trainingen op maat gemaakt, o.a. voor geestelijk verzorgers en leidinggevenden in zorg en welzijn, zoals gehandicapte zorg en ouderenzorg,” vertelt Frans. “Twee jaar geleden kwam de enorme nood van mantelzorgers in beeld en hebben we de mantelzorg weekenden geïnitieerd. Mantelzorg weekenden voor bijvoorbeeld ouders die een kind hebben met handicap of psychische problematiek. Die op die manier weer even op adem kunnen komen. Ook daar gaat het om vragen als: ‘hoe de mantelzorg te dragen en hoe zorg je dan voor jezelf? Hoe blijf ik staande, hoe doe je dat?’” Er zijn co-creaties ontstaan met o.a. Novadic Kentrom en Reinier van Arkel. En zo breidt de boom van compassie zich verder uit.

Toekomst
“Na het pionieren, hard werken en Corona die erin hakte zijn we nu in de fase waarvan we opnieuw zouden zeggen: ‘Goed antennes uitsteken, oppikken wat er leeft en nodig is voor de toekomst’. Momenteel verandert er veel in de zorg. Personeelstekorten, bezuinigingen, innovaties in de zorg worden steeds meer actueel. ZIN zet er een ander, menselijk perspectief tegenover: de schoonheid en kracht van barmhartigheid als tegenwicht.”

Meer informatie

• ZIN academie – ZIN
• Compassie in de Zorg – ZIN
• Over Frans – Zin en Zijn