De plantage van onze voorouders

13 november 2023 – In 2023 is het 150 jaar geleden dat de Slavernij is afgeschaft. In dit herdenkingsjaar wordt op diverse manieren stilgestaan bij de Nederlandse geschiedenis van slavernij en hoe dit nog altijd doorwerkt in het leven van mensen nu. Ook theatermakers zijn met het koloniale verleden ‘aan de slag gegaan’. In de voorstelling ‘De plantage van onze voorouders’ laat het Orkater Muziektheater het publiek de relevantie en de urgentie van dit onderwerp aan den lijve voelen.

Door Christien Roovers

‘De plantage van onze voorouders’ is een theaterbewerking van de achtdelige podcast die Maartje Duin in 2020 maakte. In deze podcast gaat Duin op zoek naar het mogelijk koloniale verleden van haar familie. Al snel ontmoet ze Peggy Bouva, een Surinaamse vrouw, die op zoek is naar haar roots.

Plantage ‘Tout Lui Faut’

Hun ontmoeting is het begin van een zoektocht waarin ze elkaar spiegelen, confronteren en bevragen. Samen gaan ze terug naar een gedeeld verleden, naar de plantage ‘Tout Lui Faut’ in Suriname, de plek die hun voorouders verbindt. Steeds meer wordt duidelijk hoe de historische ongelijkheid tussen de vrouwen doorwerkt in het heden.  

Wie zijn wortels niet kent, kan ook niet groeien. Surinaams gezegde

Peggy zoekt naar de namen en verhalen van haar voorouders, die door eeuwen van kolonialisme en slavernij zijn uitgewist. Of ze de namen ooit zal vinden is ongewis. Maartje bezit een uitgebreide stamboom met naam, toenaam en portretten. Haar voorouders hadden een aandeel in een plantage, maar tot nu toe was dit in haar familie geen onderwerp van gesprek.  

Op zoek naar het verleden

In hun beider zoektocht — ze zoeken in archieven, stambomen en doen navraag bij deskundigen en familie — stuitten Maartje en Peggy op hun eigen dilemma’s, vooroordelen, white privilege, racisme. Regelmatig komen ze lijnrecht tegenover elkaar te staan, om vervolgens toch weer toenadering te zoeken. De twee blijven de dialoog aangaan, met elkaar en ook met de luisteraar. Ze bespreken dilemma’s, ontmaskeren vooroordelen en zorgen voor nuancering.

Bewustwording

Ik beluisterde de achtdelige podcast in coronatijd. Tijdens mijn dagelijkse ‘ommetje’ liep ik letterlijk en figuurlijk met de podcastmakers mee in hun zoektocht naar het koloniale verleden, en alles wat daaruit is voortgevloeid.

Om eerlijk te zijn was ik, als witte, hoogopgeleide vrouw, nauwelijks bezig met het koloniale verleden. De podcast heeft me ervan doordrongen hoezeer de slavernij generaties lang tot onderdrukking en trauma heeft geleid, tot op de dag van vandaag.

Een theaterbewerking van de podcastserie, hoe zou dat uitpakken?

Zou de theaterbewerking van Orkater ook zo goed zijn? Jazeker! De voorstelling blijft dicht bij het verhaal, en voegt er veel extra’s aan toe. Zoals het decor, een geometrisch ornament, waarop beelden onder andere beelden van archiefstukken, voorouders en de stromende Suriname rivier worden geprojecteerd.

De actrices, Manoushka Zeegelaar Breeveld en Malou Gorter, spelen fantastisch. Zij vertolken alle personages en perspectieven: van Maartje en Peggy en van hun kleurrijke familieleden. Soms staan ze even stil en vragen ze zich, als zichzelf, dingen af als af: “Ben jij nu Peggy of Mylouska?”

Aan het eind van de voorstelling kunnen de actrices niet anders dan ook zichzelf blootgeven en spreken de twee zich naar elkaar uit: de ene wit, de ander zwart. Het maakt het onderwerp urgent en zorgt ervoor dat iedereen in de zaal aan den lijve voelt dat wij allemaal bij dit thema betrokken zijn.

Muziektheater

In de voorstelling is een belangrijke rol weggelegd voor de muzikanten. Yariv Vroom (percussie) en Shauntell Baumgard (snaren) begeleiden uitbundig de gezongen Surinaamse liederen én laten hun instrumenten spreken als woorden niet toereikend zijn en het gesprek stilvalt.

De theatervoorstelling ‘De plantage van onze voorouders’ is nog te zien in het theater t/m 9 december 2023. Zie de speellijst.

Orkater en stichting Keti Koti Tafel organiseren in verschillende theaters een theaterversie van de Keti Koti Tafel, voorafgaand aan de voorstelling ‘De plantage van onze voorouders’. Een gesprek met kleine hapjes en eeuwenoude liederen en rituelen, die ook in de voorstelling een belangrijke rol spelen.

Foto bovenaan: © Anne Claire de Breij
Foto van Peggy Bouva en Maartje Duin: © Brian-van-der-Leij
Foto onderaan: © Bart-Grietens