‘Narcis’, een intens verhaal over vriendschap, trouw en verraad

Door Marjo Brenters

Het verhaal gaat over zes vrienden in het Wenen van 1916 tot 1938. De hoofdpersoon en verteller is Hermann Loch, ofwel Manno, een jongen van tien uit Haarlem die na de plotselinge dood van zijn alleenstaande moeder door een onbekende tante wordt opgenomen in haar mooie, maar kille huis in Wenen. De tante heeft een harde, schelle stem en praat in, voor Hermann, onbegrijpelijke zinnen. Omdat hij eerst de taal moet leren, krijgt hij thuisonderwijs en ontmoet hij geen leeftijdgenootjes. Hij is eenzaam. Totdat hij, dankzij zijn huisleraar, naar een zomerschool in Baden wordt gestuurd en daar zijn vijf vrienden voor het leven ontmoet. Al snel voelt hij zich onderdeel van ‘zijn nieuwe roedel, het gezamenlijke kader van solidariteit’. Ze worden vrienden door dik en dun en ze redden elkaar met grote regelmaat uit netelige situaties.

Wilde bergnarcis
Manno heeft zichzelf aangeleerd om met potlood en krijt allerlei momenten uit het dagelijks leven vast te leggen. Zo beeldt hij zijn vrienden uit, maar ook leraren en andere volwassenen, uit in talloze varianten. Hij heeft talent en gaat naar de kunstacademie. Ook de anderen gaan in Wenen studeren en ze leiden een onbezorgd studentenleven. Bela is Manno’s beste vriend; een kleurrijke jongen met een passie voor schoonheid en vooral voor geuren. Tijdens hun gezamenlijke jaarlijkse vakanties in de bergen gaan ze op zoek naar de wilde bergnarcis, op basis waarvan Bela later zijn mooiste parfum componeert (overigens is deze geur speciaal voor het boek gemaakt en via een QR-code in het boek te verkrijgen).

Persoonlijkheid van pastel
Het zal niet verbazen dat Manno een beschouwend type is, wat gespiegeld wordt door zijn latere beroep. Want hoewel hij het goed doet op de kunstacademie, blijkt het restaureren van oude werken hem beter te liggen dan het vrije werk. De beoordelingscommissie geeft hem te verstaan dat hij geen oorspronkelijk kunstenaar is: ‘U houdt zichzelf buiten schot; uw persoonlijkheid is net zo pastel als uw werk’.
Het is een sterke zet van Judith Fanto. Manno beziet zijn eigen leven en dat van zijn vrienden door een liefdevolle en eerlijke bril. Hij fungeert als de Haarlemmerolie tussen de vrienden. Zoals ook in de kunst constateert hij dat alles licht- en schaduwkanten heeft; zichzelf spaart hij daarbij niet.

Kleur bekennen
Naarmate de tijd vordert en Oostenrijk in de greep komt van het nationaalsocialisme, worden de zaken op scherp gezet. Hitler valt Oostenrijk binnen; het maatschappelijke, waarover de vrienden zich regelmatig hebben opgewonden, wordt plotseling zeer persoonlijk. Zijn vrienden, Bela, Bertl, Lotte, Max en Franzi, maken ieder hun eigen keuzes, overigens niet altijd uit vrije wil. Bela is homoseksueel, Max en Franzi zijn joods, en alle drie worden zij rechtstreeks in hun bestaan bedreigd. Ook Bertl en Lotte, inmiddels een getrouwd stel met kinderen, hebben kleur bekend. Er spelen heel wat geheimen in deze jaren; wie is nog te vertrouwen en van wie mag je hulp verwachten?

Niemand is volmaakt. We zijn allemaal mensen, in staat tot werkelijk goede daden maar ook zwak in tijden van nood.

Volkomen onverwacht laat Manno zien dat hij beschikt over de moed om te handelen, waarmee hij daadwerkelijk hulp biedt. Hij weet ook te zwijgen over de geheimen van zijn vrienden, soms uit barmhartigheid, maar soms ook uit opportunisme. Zo blijft hij een mens van vlees en bloed, met al zijn twijfels over wat waar en goed is.

Hoe ver mag je gaan?
Moeten vrienden alles van elkaar weten? Wat is werkelijke vriendschap? Hoever mag je gaan in het verzwijgen van de waarheid? Het zijn vragen van formaat die in dit boek op de achtergrond van groot belang blijken. Het zijn intense jaren, het is een intense vriendschap en zo is dit een intens boek geworden. Beeldenrijk van taal, met grote psychologische diepgang en volstrekt eerlijk. Niemand is volmaakt. We zijn allemaal mensen, in staat tot werkelijk goede daden maar ook zwak in tijden van nood.

Foto bovenaan: @Uitgeverij Ambo/Anthos,